İçindekiler
HALK TAKVİMİ
Halk takvimlerinin büyük çoğunluğunda yıl, kasım ve hıdrellez olmak üzere iki bölümdür. Biz bunlara kış ve yaz diyoruz. Kış mevsimi 8 Kasım da başlar, 6 Mayıs’a yani Hıdırellez gününe kadar sürer. Yaz ise 6 Mayıs (Hıdırellez günü) başlar 8 Kasım’a kadar sürer. Kış devresi 45’er günlük kasım, zemheri, hamsin adlı üç ana bölüme ayrılır. Tamamı 180 gün olarak kabul edilen kış devresinin ilk 135 günü yani kasım – zemheri – hamsin aylarına “sayılı” ya da “hesaplı” adları verilmektedir. Kasım’ın 46(kırkaltın da) 40 gün anlamına gelen “Erbain”, 86 (seksenaltısın da) 50 gün anlamına gelen “Hamsin” girer ve böylece kışın en soğuk zamanları sayılan 90 (doksangün) geçmiş olurmuş.
ÇİFTÇİ TAKVİMİ
FIRTINA TAKVİMİ
Fırtına takvimi denizciler açısından ayrı bir önem taşımaktadır. Eskilerin deyimi ile “Kocakarı takvimi” olarak da adlandırılan ve tamamen gözlemlere dayalı oluşturulan fırtına takvimi veya diğer bir adıyla halk takvimi aşağıda yer almaktadır. Tecrübeli denizcilere göre fırtına takvimi birkaç günlük sapmalarla genellikle isabet sağlamaktadır.
12 Hayvanlı Türk Takvimi
12 hayvanlı Türk takviminde bir yıl; otuzar günlük 12 aydan oluşur. 12 yılda bir tamamlanan döngüye “devir” veya “müçel” adı verilir. Bir “devir”i oluşturan yılların adları şu şekildedir: Sıçgan (sıçan), ud (öküz), bars (pars), tavışgan (tavşan), nag (timsah/ejder), yılan, yund (at), koy (koyun), biçin (maymun), takagu (tavuk), ıt (köpek), toŋuz (domuz). Bu adlandırma, bir günün bölündüğü 12 “çağ”ı isimlendirmek için de kullanılır. Ayrıca her “çağ”, 8 “geh”ten oluşmaktadır.
Takvimde ilk ve son aylar hariç, her bir ay sayılarla anılır: Aram, ikinç ay, üçünç ay, törtinç ay, beşinç ay, altınç ay, yitinç ay, sekizinç ay, tokuzınç ay, onunç ay, bir yigirminç ay, çakşaput ay.
Takvimin yılbaşı konusunda çeşitli kaynaklarda farklı görüşler ileri sürülse de genel kanı; başlangıçta yılbaşının kuzey yarımküredeki kış gün dönümünün ertesi günü (22 Aralık) olarak belirlendiği, sonrasındaysa yine kuzey yarımkürede ilkbahar ekinoksu (21 Mart) olarak değiştirildiği yönündedir.
ANADOLU TÜRKLERİ’NİN KULLANDIĞI HAVA TAKVİMİ
