İki anlaşma arasındaki benzer kısımları karşılaştıracak ve gerektiği yerde açıklama yapılacak.

Lozan Madde 4 / Sevr Madde 28

Lozan Madde 5 / Sevr Madde 29 Madde aynı. Sevr maddesi genel ve teknik detaylar çerçevesinde sınır komisyonundan bahsederken, Lozan maddesinde Yunanistan merkezli zira diğer sınırlar 1920-23 arası belirlenmişti. Lozan maddesi aynı maddenin kalan son detayı.

Lozan Madde 6 / Sevre Madde 30 Maddeler birebir aynı. 3 millik deniz sınırı konusu Sevr Anlaşması ile belirlenmiş. 2014 yılında Ege’de 3 millik sınıra defacto geçildiğine dair haberler yapıldı.

Lozan Madde 7 / Sevr Madde 31 Maddeler aynı. Lozan’da İstanbul merkezli olarak bu maddenin imzalanmış olması resmi söylemlerle çelişkili. Demek Lozan’da İstanbul’daki işgal rejiminin devamı onaylanmış. Hatta Lozan anlaşmasının dili daha otoriter.

Lozan Madde 8 / Sevr Madde 32 Maddeler aynı. Genel olarak Sevr anlaşmasının dili de Lozan Anlaşması’nda aynen korunmuş. Taraflar her iki anlaşmada da aynı konumdalar.

Lozan Madde 9/10/11 – Sevr Madde 33/34/35 Haritalarla ilgili teknik konulara dair maddeler birebir aynı.

Lozan Madde 15 / Sevr Madde 122 Akdeniz’deki pek çok ada üzerindeki hakların İtalya’ya devredildiğine dair madde her iki anlaşmada da birebir aynı…

Lozan Madde 17/18/19 – Sevr Madde 101/112 Maddeler aynı. Mısır ve Sudan’daki tüm haklardan vazgeçilmiş. Sevr’de Sudan geçmiyor. Ayrıca Mısır borçlarından arındırılmış. Sevr maddesinde biraz daha fazla genel bilgi var. Lozan Madde 19 da konuya dahil ama gereksiz bir ekleme.

Lozan Madde 20/21 – Sevr Madde 115/116/117 İngilizler 1914’te Kıbrıs’ı ilhak etmiş. Sevr’de ve Lozan’da bunu onaylatmış, İngiltere’nin dediği olmuş. Sultan’a ödenen vergi de iptal edilmiş. Kıbrıs’taki Türk vatandaşları İngiliz yapılmış. Kıbrıs elimizden Lozan’la çıkmış…

Lozan Madde 22 / Sevr Madde 121 Libya üzerindeki tüm haklardan vazgeçilmiş. Sevr’de sadece Sultan’ın haklarından vazgeçilirken, Lozan’da Türkiye’nin tüm haklarından vazgeçilmiş. Çok önemli bir detay.

Lozan Madde 23 / Sevr Madde 37 Boğazların geçişinde serbestliğin tanınması. Sevr’de bu madde data detaylı işlenmiş ve açıkçası Batı için tehlikeli ve yanlış bir adım atılmış. Lozan’da ise madde özetlenip konu sonraya bırakılmış. Sevr’de konuyu işleyen başka maddeler de var.

Lozan Madde 25 / Sevr Madde 133 Bu madde çok önemli. Türkiye ile aynı cephede savaşıp kaybeden diğer ülkelerle yapılan anlaşmaların geçerliliği Lozan’da da kabul edilmiş. Böylece Lozan’ın 1.DS mağlubiyetine dair bir anlaşma olduğu resmileşmiş. Ciddi detay.

Lozan Madde 26 / Sevr Madde 134 Mağlup Avrupa’nın anlaşmalarla belirlenen sınırları Sevr ve Lozan’da aynen kabul edilmiş. Lozan’ın Avrupa’da yada dünyanın herhangi bir politik dinamiğinde herhangi bir etki oluşturmadığı görülüyor. Sanki Sevr’e bir daha imza attırılmış gibi.

Lozan Madde 27 / Sevr Madde 139 Türkiye sınırları dışında hukuki ve idari hiç bir etki sahibi olmayacağını Sevr’de ve Lozan’da kabul etmiş. Sevr doğrudan hilafeti hedef alırken, Lozan’da madde yumuşamış ama sonuç aynı. Hintli müslümanların yoğun kampanyası buna neden oldu

Lozan Madde 30/31 – Sevr Madde 123/124 Maddeler birebir. Osmanlı’dan koparılan topraklardakiler,orda ilan olan devletlerin vatandaşı oluyor. 18 yaş üzerindekiler 2 yıl içinde Türk vatandaşlığını seçebiliyor. Sevr’in ruhu olan Ulus Devletleşmenin ana maddelerinden denebilir

Lozan Madde 32 / Sevr Madde 125 Maddeler aynı… SEVR’İN RUHU… Osmanlı topraklarında kurulan bir devlette ırk olarak azınlıkta kalmışsanız, kendi ırkınızın çoğunluk olduğu devlette vatandaşlık başvurusu yapabiliyorsunuz. IRK TEMELLİ ULUS DEVLET MADDESİ.

Lozan Madde 33 / Sevr Madde 126 Osmanlı’dan çıkan devletlerde vatandaşlık alanlar taşınmaz mallarını bırakıyor, taşınır mallarını vergisiz götürüyor. Lozan 32/Sevr 125’te önemli detay. Sevr’de kurulacak devletlerin ismi var. Lozan’da sınırsız devlet kurma hakkı alınmış!

Lozan Madde 29 – Sevr Madde 118/119/120 Bu maddeyi atlamışım. Fas ve Tunus üzerinde Fransız mandası,Libya üzerinde İtalyan mandaları tanınmış. Sevr’deki Protectorate kavramı Lozan’da pekişmiş ve Sevr Maddesindeki ülkelere Libyalıların İtalyanlaştırılması da eklenmiş.

Lozan Madde 36 / Sevr Madde 130 Maddeler birebir aynı. Önemli bir madde. Kadını erkeğin idaresine veren bir kabulü resmileştirmiş. Lozan ve Sevr arasında kadına bakış arasında bir fark yok.

Lozan Madde 34 / Sevr Madde 125 Sevr’in Ruhu ırk temelli ulus devlet maddesi olan 125. madde Lozan 32. madde ile aynıydı, Lozan 34. madde de aynı ancak 32’ye ek olarak anlaşma esnasında yurtdışında yaşayanları da 32. madde çerçevesine almak için yazılmış.

Lozan Madde 37/38 – Sevr Madde 140/141 Azınlıkların can ve mal güvenliğinin korunmasına, eşitlik ilkesine, inanç özgürlüğüne dair maddeler.

Lozan Madde 39 / Sevr Madde 145 Din ile Devlet işlerinin ayrılması, yani Laiklik ilkesi, Sevr Anlaşması’nın en önemli maddelerinden. Bu madde Lozan’da da aynı şekilde kullanılmış. Laikliği sahaya yansıtan madde denebilir. Hilafet ise Sevr139/Lozan 27 ile kaldırılmıştı.

Lozan Madde 40 / Sevr Madde 147 Tamamen aynı maddeler. Azınlıklara eşit davranılması ve dini azınlık okullarının serbestçe açılıp dillerinde eğitim yapabilmeleri, Türkiye’deki hükümetten tamamen bağımsız bu eğitimi sürdürebilmelerini güvenceye alan maddeler.

Lozan Madde 41 / Sevr Madde 148 Maddeler aynı. Azınlıkların yerel gelirlerden pay almasını ve eğitimleri ile ilgili gerekenlerin sağlanmasına dönük maddeler. Sevr güzel bir dille konuyu özetlemiş, Lozan’da detaylandırarak garantiye almak istemişler gibi.

Lozan Madde 43 / Sevr Madde 150 Aynı maddeler. Azınlıklara hafta kutsal gününde tatili zorunlu kılıyor. Sevr’de Yahudi/Hristiyan diye belirtilirken, Lozan’da genelleştirilmiş. Cumartesi/Pazar tatilinin kaynağı bu madde. Sevr ve Lozan’daki laiklik prensibi ile çelişkili madde.

Lozan Madde 44 / Sevr Madde 151 Azınlık hakları ile ilgili maddelerin uygulanması her iki anlaşmada da Birleşmiş Milletler’in denetim ve kararına bırakılmış. Yani Türkiye Haftasonu tatilini Birleşmiş Milletler’den izin almadan iptal edemez. Bir bakıma BM mandası içeriyor.

Lozan Anlaşması Madde 46-63 arası (18 Madde) Sevr Anlaşması 231-257 arası (27 Madde) tamamen aynı konu üzerine. Osmanlı üzerine kaydedilmiş borçların ödenmesi ve tasnifi. İki bölüm de aynı. Temel maddeleri ise birebir. Lozan Borç Tablo örneği & Sevr Borç Tablo örneği.

Tablolarda çok ilginç bilgiler var. National Bank of Turkey hem Sevr’de hem de Lozan’da alacaklı. Oysa savaş esnasında Londra’da kapısına düşman kurumu plakası asılmıştı. Bu garabeti 1909 Hakikati’ni bilenler anlayabilir. Bankanın tarihi için video

National Bank of Turkey, savaşa müttefiklerin karşısında başlayıp masada zafer kazananlarla aynı yerde oturan tek yapı diyebiliriz. Öyle ki,Osmanlı’ya gemi yapıyoruz diye hazineye kaydedilen borçlar NOT’den alınmış ve Lozan’da borç bir daha ödenecek denmiş.Osmanlı Borçlarının ödenmesi ile ilgili tablolarda Sevr Anlaşması tablosu daha ciddi. Borçların tam dökümü mevcut. Lozan’da ise imzayı atanlar boş kapıda imza atmış. Ne kadar borç olduğu yazmıyor. Sevr’den Lozan’a 3 yıl geçtiği için bazı borçlar o arada tahsil edilmiş.

Lozan Madde 48 / Sevr Madde 252 Bazı ufak tefek teknik farklarla Osmanlı borçlarının ödenmesi ile ilgili yıllık bir ödemeye dair ülkelerin yükümlülüklerini düzenleyen bir madde. Lozan’da konu BM mandası altına verilmiş.

Lozan Madde 50 / Sevr Madde 242 Osmanlı borçlarının paylaştırılması ile ilgili esası belirliyor. Ülkelerin gelirlerden aldıkları payların oranına göre borçları sahiplenmeleri temelinde bir madde. Madde bazı anlatım ve teknik detay farkları dışında aynı.

Lozan Madde 51 (ve 2.paragrafı) / Sevr Madde 243 Yine borçların yıllık ödemeleri ile ilgili gelirlere göre oranlanmasından bahseden maddeler. Sevr maddesi güzel bir İngiliz ingilizcesi ile ve basitçe konuyu anlatırken, Lozan Amerikan İngilizcesi ile detaylı ve kötü anlatımlı

Lozan Madde 53 / Sevr Madde 241 ve 245 Bu Lozan Maddesi Sevr’deki iki maddenin birleştirilmesinden ortaya çıkmış. Yeni kurulan devletlerle Balkan savaşı denen süreçte ayrılan toprakların borçlarla ilişkisini düzenliyor.

Lozan Madde 60 / Sevr Madde 240 Birebir aynı maddeler. Ancak; Lozan, 1908 Makedonya’daki İtalyan/IMRO darbesi ve 1909 İstanbul’un müttefik/IMRO işgalinin ardından el konulan Sultan varlıkları ile ilgili de güvence oluşturmuş. Bunların Lozan’da olması 1909 işgalinin kanıtı

Lozan Madde 63 / Sevr Madde 256 Birebir aynı maddeler. Almanya’nın savaş sonrası Türk para birimini belli bir kurdan kabul etmesi zorunluluğuna son verilmiş. Hem Sevr’de hem de Lozan’da bu durum geçerli. Lozan’ın Sevr’le aynı anlaşma olduğunun kanıtlarından

Madde 63 ile anlaşmanın finansal bölümü bitti. Görüldüğü üzere önemsiz ve zaman geçmiş olması kaynaklı mecburi teknik değişiklikler dışında hiç bir fark yok. Dil ve anlatım farkları nedeniyle bu bölümü çözümlemesi nispeten zordu Lozan’ın yarısına geldik Sanki Sevr’de gibiyiz

Lozan Mad.65-Mad.84 (20 madde) (Artı Annex kısmı) Emlak, Sözleşmeler ve Kontratlardan doğan haklara dair maddeler. Sevr Anlaşması’nda Madde 287-Madde 309. (23 madde) (Artı Annex) arasına denk gelen kısım. Sevr Maddeleri uzun ve detaylı, Lozan özeti gibi, küçük farklar var.

Lozan Madde 65 ve Madde 66 / Sevr Madde 287’den 293’e kadar Savaş öncesinde Müttefik ülke vatandaşlarına ait ve Türk vatandaşlarına ait malların ve hakların iadesi maddesi. Lozan’da 2 madde olarak çok basitleştirilmiş. Sevr’de 287-293 arası detaylandırılarak işlenmiş.

Lozan Madde 72 / Sevr Madde 296 Almanya, Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan’a ait mallara el konabileceğine dair maddeler her iki anlaşmada da aynı. Sevr daha net biçimde cümlelendirilmiş. Lozan’da ise bir anlaşma olana kadar dondurulsun, önceki el koymalar geçerli diyor.

Lozan Madde 73 (Ve devamı) / Sevr Kontratlar Annex Madde 2 Hangi tür kontratların uygulamada kaldığına dair madde. Sevr’de ilgili Annex kısmından alınıp madde olarak yazılmış.

Lozan Madde 80 / Sevr Madde 306 Birebir aynı maddeler denebilir. Savaş öncesi yapılan kontratların savaş sebebiyle yerine getirilmemesi, kontratları geçersiz kılmaz prensibini ve ilgili sorunların çözümü yaklalaşımını ortaya koyuyor.

Lozan Madde 82/Madde 83 – Sevr Madde 306/Sevr Contracts Annex 1 Bu maddeler de anlaşmaların savaş sebebiyle gerçekleştirilememesi durumunda hangi mahkemelere görev verildiğini düzenliyor.

Bölüm sonu Annex kısımları… Lozan Hayat Sigortası maddesi / Sevr Hayat Sigortası maddesi. Birebir aynı cümleler Amerikan İngilizcesi ile yazılmış gibi görünüyor.

Bölüm sonu Annex kısımları Lozan Yangın Sigortası / Sevr Yangın sigortası Aynı cümle denebilir.

Bölüm Sonu Annex kısımları Lozan Deniz sigortası /Sevr Deniz sigortası. Aynı madde farklı cümlelendirme.

Lozan Madde 86 (Ve devamı) / Sevr Madde 281 Her türlü telif haklarının tekrar iadesine dönük madde. Birebir aynı yaklaşımlar, aynı cümleler. Bazı teknik detay yada dil farklılıkları var. Hukuki metinlerde dil farkları teknik farklılık gibi yorumlanabiliyor

Lozan Madde 87 / Sevr Madde 282 (ve devamı) Yine telif hakları patent haklarının geri iadesine dönük uygulamaları içeren maddeler. Nerdeyse paragraf paragraf copy paste yapılmış Sevr’den.

Lozan Madde 88 / Sevr Madde 283 Telif haklarının geri iadesi ve savaşın oluşturduğu araya dönük düzenlemelere devam ediliyor. Lozan maddesi göründüğü kadarıyla aynen kopyalanmış. İki metin çok benzer olduğundan teknik fark var mı yok mu görmek zorlaşıyor.

Lozan Madde 89 / Sevr Madde 284 Savaş öncesi gerçekleşen lisans anlaşmalarının iptaline dönük madde. Lozan’ı yazan, direk Sevr’den kopyalamış.

Lozan Madde 90 / Sevr Madde 285 Osmanlı’dan ayrılan ülkelerdeki telif hak sahiplerinin sahipliklerine devam edeceklerine dair maddeler… Yine bire bir Sevr’den kopyalanmış.

İŞLER İLGİNÇLEŞİYOR. Lozan Anlaşması Madde 92-98 arası 7 madde “Mixed Arbitral Tribunal” kısmı… Bu kısım Sevr Anlaşması’nda yok. Ancak Sevr’den daha kötü olan Versay Anlaşması’nda var. Bunlar işgal altındaki ülkelerde kurulan “uluslararası mahkemeler”.

Lozan’da kurulması karar alınan bu özel yetkili mahkemelerin merkezi, askerden arındırılmış ve özel bir idareye devredilmiş olan İstanbul olarak belirlenmiş ancak istedikleri yerde mahkeme toplayabiliyorlar. Üyeleri taraf devletler tarafından belirleniyor.

Mixed Arbitral Tribunals mahkemeleri için,Luxemburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Michel Erpelding’in editörlüğünü üstlendiği kitap “Kişi Hakları Uluslararası Yargılamaları için bir Deney” tabirini kullanıyor Aslında bunlar işgal edilen ülkelerde hukuki “kontrol” araçları

Max Planck Luxemburg Hukuk Bölümü’nden Prof. Dr Marta Requejo Isidro’un makalesinde Mixed Arbitral Tirbunals mahkemelerinin, müttefiklerin Alman, Avusturya ve Macaristan mahkemelerine güvenmemeleri nedeniyle kurulduğunu belirtiyor. Yani çok sert bir işgal uygulaması bunlar.

Ve dahası var… Sevr Anlaşması Madde 142 ve 144 bu mahkemelerin kurulmasını hedefliyordu. 1921 yılında Sevr’i uygulamaya başlayan İngiliz/Fransız ve İtalyan komserler bu mahkemelerin kurulması gerektiğini, bunun Sevr’de yazılı olduğunu belirtmişti.Müttefik Komisyonerler Sevr Anlaşması 142. ve 144. maddelerini uygulamak üzere ilgili komisyonların kurulması için harekete geçmişler!

Bu durumda Lozan’ın Sevr’le aynı olmasından daha ciddi bir durum ortaya çıkıyor. Lozan Anlaşması, Sevr Anlaşmasının uygulanması yada 1920-23 arası gerçekleşen uygulamalarının resmileştirilmesi.amacıyla hazırlanmış. Ortaya çıkan bu durum gerçekten şok edici

Lozan Madde 99/100 – Sevr Madde 269/270/271/272/273 Müttefiklerin Sevr’de imzalanma zorunluluğu getirdiği tüm anlaşmalar aynen Lozan’da da kabul edilmiş. Örnek sayfalar ekliyorum. Anlaşmaların bazıları çok manidar. Mesela Roma merkezli Uluslararası Tarım Enstitüsü anlaşması

Lozan Madde 101/102/103/104 1921 yılında imzalanmış olan Barcelona Anlaşması’nın onaylanması üzerine ve Sevr’le aynı olan Madde 99 ve 100’ün devamı olarak eklenmiş, dolayısıyla aynı kategoride değerlendiriyoruz. Yine isteneni eksiksiz kabul etme var. Tek taraflı bir empoze.

Lozan Madde 105 / Sevr Madde 354 Sevr Maddesinin ilk paragrafını alıp geçmişler. Yine belli başlı bazı anlaşmalara uyulmasının kabul edilmesi ile ilgili.

Lozan Madde 106 / Sevr Madde 361 Tren hatlarının ülkeler arası hareketleriyle ilgili. Aynı madde. Sevr’de anlaşmazlık vukuunda arabulucu devreye girer; 359.madde’de tanımlandı diy. Orada BM arabulucu. Lozan arabuluculuk diyor ama tanımlamamış. Sevr’de tanımlı diye olabilir.

Lozan Madde 108 / Sevr Madde 359 Mağlup olan Osmanlı’nın demiryollarının galip devletlerin isteği doğrultusunda parçalara ayrılması ve envanterinin dağıtılması. Tam anlamıyla kazanan kaybeden maddesi ve Lozan’da aynen var. Yalnız Lozan’da “dostça” paylaşılacak eklemesi var.

Lozan Madde 109 / Sevr Madde 363 Birebir aynı. Osmanlı’dan çıkan devletlerarası ilişkiler kesinlikle bağımsız bırakılmamış. Kanalizasyon, sulama vb sistemlerle ilgili sınırötesi sorun olduğunda taraflar çözemezse arabuluculuğa yani müttefikler kontrolündeki BM’ye başvuracak

Lozan Madde 110 / Sevr Madde 366 Konstanza-İstanbul telgraf hattı idaresi maddesi. Sevr’de İstanbul kısmı müttefiklerin belirleyeceği şirkete/idareye devredilir denmiş. Lozan’da Romanya ile ortak idare edin. Çözüm olmazsa arabulucu (yani müttefikler) karar verecek denmiş.

Sevr Anlaşması Konstanza-İstanbul hattı Müttefiklerin belirleyeceği bir idare yada şirkete devredilir diyor. Lozan’da ise müttefikler bu idareyi belirlemiş. Yani Lozan’ın bu maddesi Sevr’in uygulama maddelerinden birisi… Bu anlamda Lozan, bir Sevr uygulaması.

Lozan Madde 111 / Sevr Madde 367 Birebir aynı madde. Hayli önemli. Tükiye sınırları dışında kalan telegraf kabloları üzerindeki tüm haklardan vazgeçmiş. Sevr’de haklar müttefiklere bırakılırken, Lozan’da genel olarak vazgeçilmiş. Sevr’de hat isimleri var. Lozan’da yok.

Lozan Madde 112 / Sevr Madde 365 Bu Madde, Sevr maddesinin ikinci paragrafından devşirilmiş. Aynı prensibi detaysız ve basit cümleyle geçiştirmiş. Çözümsüzlüğü “arabulucuya” devretmiş. Lozan maddelerinde detay yok,her şey “arabulucuya” bağlanmış. Çözümsüzlük hakkı verilmemiş

ÖNEMLİ NOKTA! Lozan Madde 114-115-116-117-118 “Sanitary Questions” (Sağlık Meseleleri) başlıklı bir bölüm. Sevr’de yok. Bugün yaşanan DSÖ tartışmaları ile ciddi bağlantı söz konusu Bölümün amacı Hac yollarında “Uluslararası Anlaşmalara” uygun “sağlık” kontrolleri uygulamak

Bu bölümde daha önceden Asya’dan gelip Avrupa’ya giden gemileri denetleyen İstanbul Sağlık Konseyi dağıtılıyor ve idare Türkiye’ye veriliyor. Ve görev de hac seyahatinin uluslararası anlaşmalara göre, BM’nin denetiminde sağlık kontrolünü sağlama olarak genişletiliyor.

Resmin bütününe bakınca Osmanlı toprakları üzerinde kurulan devletlerin tamamının bir üst yapı tarafından “sağlık denetimi” altına alındığı görülüyor. Osmanlı üzerinden kurulan devletlerde, İstanbuL’dan Hicaz’a kadar seyahat tamamen müttefiklerin (BM) kontrolüne geçmiş oluyor

Lozan Madde 119/120/121/122/123 – Sevr Madde 208/209/211/212/213/216/217 Savaş Esirlerinin değiş tokuşu ile ilgili maddeler aynı… Çok küçük teknik detaylar yada cümlelendirme farkları var. Ekte örnekler mevcut. Sevr’de konu daha çok maddeli ve detaylı işlenmiş.

Lozan Madde 124/125/127/128/129/130/132/133/135 – Sevr Madde 218-225 arası Müttefik mezarlarının düzenlenmesi bölümü. Lozan’da Sevr maddelerinden özet alınmış.Temel konu mezarlık toprak haklarının müttefiklere transferi. Toprak üzerinde sahiplik her ikisinde de Türkiye’de

Lozan Madde 137/138 – Sevr Madde 417/418 Aynı maddeler… İmza tarihine kadar müttefiklerin tüm uygulamaları geçerli kabıl edilmiş. Aldıkları hukuk kararları da. Karşılığında herhangi bir tazminat talebi olmayacağı kabul edilmiş.

Lozan Madde 139 – Sevr Madde 424/425/426 Aynı maddeler. Ayrılan topraklarla ilgili arşiv, kayıt vb dökümanın ilgililere teslimini düzenleyen maddeler…

DÜZELTME 1 : Lozan Madde 114-115-116-117-118 “Sağlık Uygulamaları” maddeleri Sevr’de yok demiştik. Lozan’daki bu kısmın Sevr’in 428.maddesinden alındığını tespit ettim. Dolayısıyla bu 5 madde de Sevr’den alıntı maddeler listesine eklenmiş oldu…

DÜZELTME 2: Lozan Madde 27 için Sevr Madde 139’u yumuşatmış şeklinde yorum yapmıştım. Bu madde Lozan’da dini bakımdan yumuşatılırken, politik anlamda Türkiye’yi Sevr maddesinden çok daha kötü biçimde kısıtlayan bir hale dönüştürülmüş.

İSTATİSTİK

-143 Maddelik Lozan Anlaşması’nın 121 maddesi Sevr Anlaşması ile aynı.

-Bunlardan 7 tanesi Sevr’den kötü bilinen Versay Anlaşması’ndan. (Mixed Tribunals)

-5 tanesi 1921’de imzalanan Barcelona anlaşmasının da Sevr listesine eklenmesi.

-3 tanesi ekler maddesi

– Sevr/Lozan Karşılaştırmalı Analizi’ni 4 kısıma ayırmak gerekir.

– yaptığımız benzerliklerin ortaya konması ve analizi -Farkları ortaya konması

-1920-23 arası uygulamaların Sevr-Lozan Bağlantısı

-1923 sonrası dönemin Sevr/Lozan Bağlantısı.

SEVR ANLAŞMASI / LOZAN ANLAŞMASI FARKLAR KISMI

Bu bölümde iki anlaşma arasındaki farkları inceleyeceğiz. Fark var mı yok mu, varsa neden var, sizler cevaplayabileceksiniz. Lozan zaferdir, diye düşünenlerin tezlerini bu bölümde masaya yatıracağız…

Farklı olarak kategorilendirdiğim maddeleri sıralayarak özet açıklama yapacağım. Sonunda gerçekten farklı” olan kısımları detaylı analize alacağım. -Madde 1: Giriş açıklaması, önemsiz. Aslında Sevr ile aynı kategorisine girebilir ama önemli bir detayı var, inceleyeceğim.

Lozan Madde 2: Yunan Bulgar sınırı. Sınır değişikliği var. Bu madde ile ilgili çok önemli veriler mevcut, bekleyin. Madde 3: Suriye Irak sınırı. Sınır değişikliği var. İnceleyeceğim. Madde 12: Yunan adaları/3 mil konusu. Madde 13: Adaların silahsızlanması

Lozan Madde 14: Gökçeada/Bozcaada. Özel idarede. Madde 16: Anlaşma dışı tüm haklardan vazgeçilmesi. Benzeri Sevr’de de vardı ama tekrar bulamadım. Bunu gri alan olarak bıraktım. Bulunca düzeltme olarak ekleriz. Madde 24: Ek anlaşmaların ana anlaşma gibi kabulü. Önemsiz detay

Lozan Madde 28: Kapitülasyonların kaldırılması. Lozan’a zafer diyenlerin en çok söz ettiği madde. Analiz edeceğim. Madde 35: Farklı ülkeler arası vatandaşlık seçme hakkı. Önemsiz bir hukuki detay. Benzer madde Sevr’de vardı ancak burda biraz farklı işlendiği için eklemedim.

Lozan Madde 42: Azınlık hakları ile ilgili komisyon kurulması. Sorun çıkarsa Avrupalı avukatlar müdahil oluyor. Sevr’den farklı bir yaklaşım yok. Madde 45: Yunanistan’daki müslümanların Türkiye’deki azınlıkların hakkına sahip olması. Madde 64: Bölüm açıklaması Önemsiz.

Madde 84: Borçların ödeneceği para birimi konusu. Önemsiz. Madde 85: Ottoman Public Debt kapsam dışı açıklaması. İnceleriz. Madde 91: Osmanlı patentleri geçerli. Teknik detay. Önemsiz. Madde 107: Türk-Yunan-Bulgar sınırı demiryolu düzenlemesi. Önemsiz teknik detay.

Lozan Madde 113- Posta ofisleri kapanıyor. Önemli. Açıklanacak. Madde 126- Romanya’da ölen askerler konusu. Önemsiz detay Madde 131 – Mezarların amaç dışı kullanılamaması. Sevr’le benzer ama önemsiz detaylar var. Bu nedenle gri alan. Madde 134-Mezar bakıcıları konusu.Önemsiz

Lozan Madde 136: Türkiye dışında kalan Türk mezarları konusu. Önemsiz detay. Madde 140: Savaş esnasında ele geçirilen gemiler/ganimetler konusu. Sevr’de benzeri var. Gri alan. Önemsiz detay. Madde 141: Almanya’dan alınan gemilerle ilgili sorumluluk yok maddesi. Önemsiz.

Lozan Madde 142: Mübadele sözleşmesi eki anlaşma gibi kabul ediliyor. Aslında Sevr’deki mübadele ile zaten aynı konu ama ekle alakalı olduğu için ayrı kabul ediyoruz. Önemsiz. Madde 143: Anlaşma uygulamaya girme şartları. Önemsiz teknik detay. Sevr’le aynı.

SONUÇ: 143 Lozan maddesinden 26 maddeyi farklı olarak kategorilendirdim. Bunlardan sadece 5 tanesi Sevr Anlaşmasından farklı maddeler. Madde 2/Madde 3/Madde 14 /Madde 28/Madde 113 Kalan 21 maddenin 15 tanesi tamamen önemsiz. Son 6 madde Sevr modifikasyonlarına dair detaylar.

SONUÇ DÜZELTME: Lozan Madde 84 ve 85, Sevr Madde 302 içinde işlendiği için aynı madde istatistiğine dahil edildi. 84.madde burada yanlışlıkla eklenmişti. Dolayısıyla 143 lozan Maddesinden 119 (+3 ekler) maddesi aynı, 24 maddesi farklı olarak revize edildi.

– SEVR/LOZAN ARASINDAKİ 5 FARKLI MADDENİN AÇIKLAMASI.

Lozan Madde 2 : Türk-Yunan-Bulgar sınırı, Boğazlar ve adalar askerden arındırılmış bölge haritası. Sevr ve Lozan Haritası benzer. Sevr’de tüm Trakya Yunanistan’da görünüyor. Peki bu duruma nasıl gelindi?

SEVR & LOZAN

Sevr’de Trakya’nın Yunanstan’da görünmesinin sebebine gelince… 1919 yılında Müttefikler Bulgaristan’la yaptıkları Neuilly Anlaşması ile Bulgar sınırlarını belirledi. (Madde 27) Madde 48 ile de o sınırlar dışında kalan Trakya’daki “Bulgar Monarşisi” topraklarını devraldılar

Neuilly Ant. Md.48’de çok önemli ve bilinmeyen iki detay var. Trakya’da sınırları dışında Bulgar Monarşisi toprakları ve bunun hiç bir devlete tahsis edilmemiş olması… İşte Müttefikler bu toprakları Sevr’de yapılan ek anlaşmayla (Madde 1) Yunanistan’a tahsis etti.

Bu Lozan haritasında soldaki noktadan başlayan pembe çizgi, daha sonra kırmızı olarak devam ediyor ve sağdaki noktaya ulaşıyor. İşte o pembe çizginin üstü 1919 Anlaşması ile belirlenen Bulgaristan’ın güney sınırı. O sınırın altında Trakya bölgesi Bulgar Monarşisi toprağıymış

Bulgaristan’la yapılan 1919 Neulily Anlaşması sınır belirleyen Md. 27’de “daha sonra tasnif edilecek topraklar” kavramı var. Bunların Bulgar Monarşisi toprağı olduğu anlaşılıyor. Ancak bu toprakların tam sınırları yok. Sevr’de bunun Yunanistan’a devriyle harita ortaya çıkıyor

1919 Neuilly Anlaşması’nın 48. md devam kısmında müttefikler “Bulgaristan’ın ekonomik araçlarla Ege’ye açılmasını” güvence altına alıyorlar. Ancak bu güvencenin şartları ileriki bir tarihte belirlenecek diyorlar. İşte Trakya haritasının ana dinamiğini bu çaba oluşturuyor.

Yunanistan’la 1920 Sevr Anlaşması’nda yapılan protokol zaten bu dinamiği yansıtıyor. Md 1. Bulgar Monarşisi toprağını Yunanistan’a transfer ederken, Md. 5 Dedeağaç Limanı’nda Bulgaristan’a serbest bölge veriyor.

Ancak Bulgaristan’ın Dedeağaç limanındaki serbest bölgesine ulaşması gerekiyordu. Bunu çözmeden 1919 Anlaşması’ndaki müttefik sözü yerine gelmiş sayılmazdı. Bu sorun 1923 Lozan Anlaşması ile çözüldü. Meriç Nehri sınır haline geldi ve uluslararası nehir statüsü kazandı.

Şimdi daha dikkatli okumaya başlayın.Bu çok önemli bir durum. Doğrudan Sevr Anlaşması’nın bir uygulamasından bahsediyoruz Sevr Anlaşması Madde 346 nehre kıyı ülkelerden biri talep ederse, Meriç nehri uluslararası nehir olacak ve Versay Anlaşması 332-338’e tabi olacak diyor.

Versay Ant. Madde 334’e göre nehir ülke içinden geçiyorsa gümrük işlemlerine tabi tutulabilecek ancak “sınır oluşturuyorsa” gümrük işlemlerinden bağımsız olacak. İşte 1923 Lozan Anlaşması ile Meriç sınır haline geldi ve Bulgaristan Ege‘ye gümrüksüz açılma hakkı kazandı.

Görüldüğü üzere Lozan Haritası’nda Meriç’in iki tarafındaki geniş bölge,Boğazlar’ın etrafı gibi silahsızlandırılmış.Bu durum Meriç’in uluslararası nehir statüsü kazanması kaynaklı. Talep eden de Sevr Anlaşması maddesini kullanan Bulgaristan olmalı. Çünkü onun da kıyısı var.

Lozan Madde 2 Değerlendirme Sonucu: Bu madde 1920 Sevr Anlaşması Md.346’nın uygulamasıdır. Sevr’de Yunanistan’a transfer edilen toprağın “bir kısmının” müttefikler tarafından Türkiye’ye tahsis edilmesiyle Meriç Nehri “sınır oluşturan uluslararası nehir” statüsü kazanmıştır

Zaten bu nedenle 1923 Lozan ek protokolünde Yunanistan’la 1920 Sevr’de imzalanan anlaşmanın ratifikasyonunun hala edilmemişse hemen teslim edilmesini istemişlerdir.Çünkü Yunanistan o anlaşmayla Bulgar monarşisi topraklarını kabul etmiştir. Süreç hukuki bir zincirle bağlıdır

Lozan Madde 2’nin bu şekilde çözümlenmesiyle beraber, Lozan Madde 14 de açıklığa kavuşmuş oldu.GökçeAda ve Bozcaada, boğazlar sistemi ile alakası sebebiyle Trakya’nın tahsis edildiği ülkede olmalıydı. Özel İdare altında TR’ye tahsisi de zaten bunun kanıtı

SEVR/LOZAN ARASINDAKİ 5 FARKLI MADDENİN AÇIKLAMASI (DEVAM)

Lozan Madde 3: Lozan’ın bu maddesinde Suriye ve Irak sınırları konuları işlenmiş. Ancak madde boş. Suriye sınırı için 1921 Fransız-Türk anlaşması diye bir anlaşmanın sınırları uygulanacak denmiş ve detay verilmemiş

Lozan Md 3, 2.paragrafda karşımıza Irak diye bir ülke çıkıyor. Türkiye-Irak sınırını müzakere edecek olan ise İngiltere. Sorun olursa BM çözecek. İngiltere Sevr uygulaması olarak Irak’ı kurmuş, Lozan’da kayıt/kabul ettirmiş.Sevr haritasında bölge Mezopotamya olarak geçmişti

Lozan Anlaşması’nın Sevr’le aynı/uygulaması olduğunu gösteren kanıtlardan birisi de genel sınırlarla ilgili olarak Lozan’ın nerdeyse hiç veri barındırmaması. Eğer Sevr’in yerine uygulamaya girmiş olsaydı mutlaka tüm noktalar açıklığa kavuşurdu. Oysa çok sınırlı veriye sahip

Lozan md.3’ün de konusu bölge ilgili olduğu iddia edilen Sevr haritaları kamuoyunda çok ciddi yanıltıcıdır. Sevr Anlaşması Madde 27’de doğu sınırları şu şekilde çizilmiş ve açıklanmış. Görüldüğü / Okunduğu üzere Rus ve İran sınırları Osmanlı dönemindeki gibi bırakılmış.

Lozan Md3’te sınır belirleyen 1921 Fransız-Türk anlaşması kısa bir metin (13 md). Sevr Anlaşması Md 361 (son paragrafı) uygulama sözleşmesi. Sevr’de belirlenen sınır değişmiyor Türkiye-Suriye arası Bağdat demiryolu işleyişi/istasyonları, Sevr 361 doğrultusunda düzenleniyor.

1921 Ankara Ant. olarak bilinen metin,Sevr Md 361 gereği, Bağdat Demiryolu haklarının Fransız şirkete devrini (Sevr’de bölüm konu başlığı Demiryollarının Transferi) ve hattın işleyişini düzenliyor (Sevr’de Working/Traffic diye geçiyor. 1921 Ant. da aynı kavramları kullanmış

1921 Anlaşması aynı zamanda Türkiye-Suriye sınırını Bağdat Demiryolu üzerinden belirlerken, sınır gümrük ilişkilerini ve trafiğine de değiniyor. Sürecin gözetimi de yine Sevr anlaşması gereği bir karma komisyonun kurulması yoluyla gerçekleşiyor.

Böylece Lozan Madde 3 yoluyla gerçekleşen harita değişiminin, Sevr Madde 361 gereği demiryollarının işleyişini düzenleme amaçlı bir Sevr uygulaması olduğu ortaya çıkmış oldu. Bu küçük harita değişiminin Fransa’nın Sevr uygulaması kaynaklı, kendi talebi olduğu anlaşılıyor.

Sevr Haritası/Lozan haritası arasındaki son fark Ermenistan sınırı… İlginç olan Lozan’da bu konudan hiç bahsedilmemiş. Sevr’de Osmanlı sınırı aynen bırakılmıştı. Bunun sebebi bu sınırın da Sevr Anlaşması doğrultusunda Lozan öncesinde “çözülmüş” olması.

Sevr Anlaşması Md 88’e göre Türkiye Ermenistan’ı bağımsız devlet olarak tanımalı. Sevr Md.92’ye göre Ermenistan, Azerbeycan ve Gürcistan sınırları bu devletler tarafından belirlenir (ve Türkiye tarafından tanınır) Sevr’in bu maddelerinin uygulaması 1921 Kars anlaşması oldu.

1921 Kars Anlaşmasından kısa süre önce Moskova’da Moskova Anlaşması yapıldı. Sovyetler kurulmakta olduğu için Kafkaslardaki harita Moskova’nın onayını gerektiriyordu. Bu arada Batum İngiliz işgalindeydi. Bölgeyi Sovyetlere bıraktı ve Batum Sovyetlere geçti

Bu arada yanlış anlaşılmasın, Sovyetler tamamen Batı güdümünde ve onayıyla kuruldu. Kars’ın Türkiye’ye bırakılması İngilizler için hayatiydi. Sultan AbdülHamid bu bölgeyi Ruslara vererek onlarca yıl Rusları Afganistan’da İngilizlerin başına bela etmişti.

Bu çok boyutlu anlaşmalar doğrultusunda Kuzeydoğu sınırı belirlendi. Neticede Sevr’in önemli 2 maddesi uygulandı. Böylece Türkiye’nin de ulus devlet sınırları belirlenmiş oldu. Sevr Haritası ve Lozan haritası arasındaki farkları kabaca ortaya koyan bir görsel hazırladım.

Bunun dışında piyasada dolaşan Sevr haritalarında gördüğünüz bölünme ve parçalanmalar gerçeği yansıtmıyor. Mesela İzmir bölgesi Osmanlı sınırları içinde kalarak, idaresi Yunanistan’a bırakılmıştı. Kürdistan bölgesi ileriye dönük bir projeksiyondan ibaretti

Sonraki bölümlerde bu konulara dair detaylar ve görüşleri paylaşacağım. Sevr Anlaşması dünya tarihinde görülen en kapsamlı anlaşmalardan. 600 yıllık bir imparatorluğun tasfiyesine dair bu anlaşma müttefikler için halen bölgenin “gizli anayasası” görevini görmeye devam ediyor

SEVR/LOZAN ARASINDAKİ 5 FARKLI MADDENİN AÇIKLAMASI (DEVAM)

Lozan Madde 14: Bu madde Gökçe Ada ve Bozca Ada’larda bir çeşit özerk idare kurulması karşılığında Türkiye’ye bırakılmış. Sevr Haritası’nda gördüğümüz üzere Boğazlar sistemine dahil olarak kabul edilmiş adalar.

Trakya’nın bir ksımının Türkiye’ye bırakılması nedeniyle Boğazlar sistemine dahil 5 adanın(Limni, Midilli, Samotraki, Gökçeada Bozcaada) 2’sinin(Gökçeada, bozcaada) Türkiye aktarıldığı görülüyor. Ancak bunu yaparken adalarda özerk bir yönetim kuruluyor…

Sevr Anlaşması Madde 178’e göre Boğazlar sistemine ait 5 ada silahsızlandırılacak ve müttefik birleşik komutanlığına emrindeki Yunan ve Türk jandarmaları bile adalara kouşlanmayacaktı. Lozan’da 2 adanın Türkiye’ye özerklik koşuluyla tahsisi, Sevr’in bu maddesinin uygulaması

Lozan Md.14, Sevr anlaşması ile 5 adada kurulan Sevr Md.178 idaresinin uzun vadeli devamı için, aynı Trakya’nın paylaştırılması gibi, 5 adayı 2 ülkeye paylaştırmış, idaresini ve jandarmasını yerel/ özerk tutarak askeri açıdan tehdit olmaktan çıkarmıştır.

Böylece Lozan Md 14’ü de analizini de bitirmiş olduk. 5 ana farklı maddeden bu 3.cüsünün incelemesinde de, ilgili maddenin Sevr Anlaşması (md.178) uygulaması olduğunu ortaya çıkardık.

SEVR/LOZAN ARASINDAKİ 5 FARKLI MADDENİN AÇIKLAMASI (DEVAM)

Lozan Madde 28: Bu madde Türkiye’de tüm kapitülasyonların kaldırılmasını karara bağlıyor. Madde Lozan’ı Sevr’den farklı göstererek destekleyen kitlenin en çok sırtını dayadığı maddelerden biri…

Kapitülasyon, yani kendi toprakların üzerinde dış güçler arasında ayrımcılık yapabilme hakkı bir bağımsızlık göstergesidir. Osmanlı kapitülasyonlar sayesinde büyük güçleri parmağında oynatabilmiş, yüzyıllarca dünya politikasının merkezi olabilmiştir.

Fatih Sultan Mehmet de, Muhteşem Süleyman da kapitülasyonlar vererek dış güçler üzerinde etkili olmuştur. Osmanlı’da ayrıcalığa sahip olan dış güç, doğrudan dış dengelerde değişime neden olmaktadır çünkü. Kapitülasyonların kaldırılması Sevr’in talimatıdır.

Sevr Madde 136 hukuki konulardaki kapitülasyon rejimini değiştirecek bir komisyon kurulmasını öngörüyor. Sevr Madde 239 Finansal Komisyon’un izni olmadan yeni ayrıcalıklar verilmesini yasaklıyor. Lozan Madde 28 ile kapitülasyon konusu tamamen kapatılıyor.

Lozan Md. 28, Sevr Md. 139 ve Md. 239’un uygulamasıdır. Sevr ve Lozan’la kapitülasyon verebilme yani topraklarımız üzerinde hukuk belirleme hakkımız elimizden alınmış, bağımsızlığımız ortadan kaldırılmıştır. Politik irademiz BM adı altında müttefiklerin mandasına girmiştir.

Sevr Madde 430, Türkiye BM’ye kabul edilene kadar sorunların müttefiklerce çözüleceğini beyan ederek, BM’nin müttefiklerin çekildikten sonra mandasını devam ettirme aracı olduğunu kabul etmiş oluyor. Lozan’da BM mandası kabul edilerek bu madde de gerçekleştirilmiş oluyor.

Zaten Lozan Anlaşması’nda, Osmanlı’nın 1914 öncesi verdiği önemli imtiyazların devam ettirilmesine dair mektup da Lozan resmi eki olarak bulunmaktadır. Yani kapitülasyonlar müttefiklerin önceki imtiyazları devam ettirilerek kaldırılmıştır. ki bu da Sevr Anlaşması talimatı.

Sevr Anlaşması uygulaması olarak imzalanan 1921 Ankara Antlaşması’nı imzalayan Yusuf Kemal Bey, Fransızlara, anlaşmadaki imtiyaz dışında 99 yıllık maden imtiyazı ve Fransızların istedikler diğer her türlü imtiyazları vermeye hazır olduklarını belirtmişti.

Evet böylece Sevr/Lozan arasındaki 5 farklı maddeden 4.sünün de yine Sevr’in bir uygulaması olduğu ortaya çıktı. Bir sonraki twitte, son farklı maddemizi inceleyeceğiz.

SEVR/LOZAN ARASINDAKİ 5 FARKLI MADDENİN AÇIKLAMASI (DEVAM)

Lozan Madde 113 : Bu madde Türkiye’deki yabancı posta ofislerinin kapatılması maddesi. 1908 yılında İtalya Osmanlı’ya karşı haçlı seferini başlattığında, bahanesi Osmanlı’nın posta ofisi açmasına izin vermemesiydi.

Posta ofisleri 1900’lü yıllarda istihbarat anlamında çok hassas merkezlerdi. Mektupların gizlice açılıp okunması gibi bilindik yöntemler sebebiyle başka bir ülkede posta ofisinizin olması, o ülkedeki istihbaratçıların size giden bilgi akışını kontrol etmesini engelliyordu.

Sultan AbdülHamid, bazı yabancı devletlere verdiği postane açma iznini İtalya’ya vermiyordu çünkü İtalya’nın Osmanlı’yı yıkma faaliyetleri son derece belirgindi. Yabancı postaneler, Osmanlı dış politikasındaki kapitülasyoncu hukukun (capitulatory regime) bir uzantısıydı.

Zaten Sevr Madde 261 Ticari kapitülasyonların Müttefikler lehine tekrar aktive edilmesini, Sevr Madde 262 ise bununla bağlantılı Posta Ofislerinin yeniden açılmasını karara bağlamıştı. Özel ticari ilişkiler olan ülkelerin kendine özel postaneleri olması da bir gereklilikti

1921 Kars Anlaşması ek mektubunda ve Lozan Anlaşması ek mektubunda görüldüğü üzee müttefikler alabilecekleri tüm imtiyazları aldıktan sonra Türkiye’nin imtiyaz verebilme bağımsızlığını Lozan’la elinden almış ve yabancı postanelere ihtiyacı da kalmamıştır.

Dolayısıyla Lozan Madde 113 yabancı postanelerin kapatılması konusunu, Sevr Anlaşması’nda talep edilen kapitülasyon rejiminin kaldırılmasının bir sonucu olarak görüyoruz. Böylece Sevr/Lozan arasında belirlediğimiz 5.farklı maddeyi de analiz etmiş olduk.

SEVR/LOZAN ARASINDAKİ 5 FARKLI MADDENİN AÇIKLAMASI SONUÇ BİLDİRGESİ:

Sevr Anlaşması’ndan farklı olan 5 Lozan Maddesi’nin tamamının Sevr Anlaşması maddelerinin uygulaması olduğu, Sevr’e karşıt değil, Sevr’in gerekliliği olduğu kanıtlarıyla anlaşılmıştır…

Sevr/Lozan Karşılaştırması böylece sona ermiş oldu. Şimdi en ilginç konuya geldik. Sevr Anlaşması’nda olup, Lozan Anlaşması’nda olmayan maddelerin akıbetine. Sevr Anlaşması, 290 Madde daha fazla. Bu maddeler Lozan’la çöpe mi atıldı? Bakalım inceleyelim ve görelim.

Sevr Anlaşması, BM sözleşmesinin 26 maddesi ile başlıyor. Bu 26 madde mağlup devletlere zorla imzalattırılarak bu ülkeler üzerinde BM mandası kurulmuştur. Lozan bu mandayı kabul ederek ve daha sonra BM’ye dahil olarak Sevr’in ilk 26 maddesini uygulamıştır.

Sevr Anlaşması’nın 41 maddesi (373-414) ILO prensipleridir. International Labour Office. Uluslararası Emek Ofisi. Sevr Anlaşması’nda en büyük yeri kaplayan ILO maddeleri, 1932 yılında Türkiye’nin ILO’ya katılmasıyla uygulamaya geçmiştir.

Bugün hala ILO etkin biçimde çalışmaktadır. Sevr Anlaşması gereği mültecilerin geçişleri engellenememektedir. ILO yine Sevr anlaşması gereği yerleşmiş bir mekanizmadır. Bugün Türkiye’de bulunan göçmenler ILO programları içindedir.

https://www.ilo.org/publications/lessons-learned-ilos-refugee-response-programme-turkey-supporting

Sevr Madde 169 eğitim kurumlarının askeri konularla ilgili faaliyetlerini yasaklar. Bu yasak Lozan’da olmamasına rağmen sıkı biçimde uygulanmıştır. Örneğin, İngiltere’de normal okullarda öğrencilerden isteyenler askeri eğitim faaliyetleri yapabilmektedir.

Sevr Madde 186. Türkiye’nin denizaltı yapımını ve alımını yasaklamıştır. Lozan’da olmamasına rağmen bu madde sıkı biçimde uygulanmış ve 100 yıl boyunca denizaltı yapılmamıştır. Türkiye’de ticari denizaltı üretme girişimlerinin desteklenmediği görülmüştür.

Sevr Madde 165; ” Türk Silahlı Kuvvetleri, “gelecekte” tamamen gönüllü askerlerden oluşacaktır… Gönüllülerde ırk ve din ayrımı gözetilmeyecektir…” Çok çok ilginç madde. Bu anlaşmanın gelecek planlaması ve uzun vadeli olduğunun kanıtı. Şu anki trende birebir uyuyor

Sevr Madde 175′ göre Türkiye’nin Müttefik Kontrol ve Organizasyon Komisyonu’nun özel izni olmadan uçak ve her türlü uçak parçası da dahil olmak üzere silah, mühimmat, savaş gereci ithal etmesi yasak. Aynı koşulla yabancı ülkelere ihracat da yasak.

Sevr Madde 175’in en net uygulandığı durum S-400 hava savunma sistemleri konusu olabilir. İşin arka planındaki politik tezgah kısmını bir kenara bırakırsak, bu maddeye muhalefet eden satın alma işlemi derhal yaptırımlarla cezalandırıldı ve işlem durduruldu

Sevr Madde 176’ya göre Türkiye’nin Zırhlı araç ve Tank üretip, kendi iradesiyle ithal etmesi yasak. 100 yıldır denizaltı gibi tank da üretememiş olmamızı açıklayan bir madde. Zırhlı araç konusunda ABD/İngiltere ortaklığı ile lisanslı montaj/üretim oldu.

Sevr Madde 174’e göre, uçak ve uçak parçaları da dahil olmak üzere her tür silah, mühimmat ve savaş aracının üretimi, sadece Müttefik komisyonunun belirlediği/izin verdiği fabrikalarda gerçekleşecek.

Sevr’in 174. maddesi de Lozan’da olmayan ama çok sıkı uygulanan maddelerden. Uçak üretimi sertifikasyon anlamında tamamen yurtdışına bağlı olduğu için uygulanması basit maddelerden. Mesela çok bilinen Vecihi Hürkuş’un uçağı için Türkiye’de sertifika alamaması mevzusu vardır.

1926’da başlayan uçak montaj faaliyetlerine çok kısıtlı izin verilmiştir. Doğu’da Sevr/Lozan’a karşı ayaklanan Kürt ve Türkmen aşiretlere karşı kullanılması maksadıyla bu izin verilmiş olabilir. 1950’den sonra faaliyetler durdurulmuş ve hibe yoluyla faaliyet kapatılmıştır.

Sevr Ant. Md.320: Müttefikler tüm havaalanlarından sınırsız yararlanabilir. Türkiye müttefiklerin istedikleri yere havaalanı yapmakla yükümlü Madde gerekleri yerine gelmezse, Türk hava sahası ve karasuları üzerinde trafiği sağlamak için “gerekli önlemleri” alma hakkına sahip

Sevr md 320, müttefikler için en stratejik öneme haiz maddelerden ve imzalandığı günden bu yana mutlak biçimde uygulanmış, hatta NATO ile bu maddenin kapsamı askeri havaalanlarına da yayılmıştır. Türkiye’nin 2.DS’ına dahil edilmemesinin sebeplerinden biri de Sevr olabilir.

2.DS’ında Sevr’de müttefik olan ülkeler karşıt haldeydi ve Türkiye hangi tarafta savaşa sokulursa sokulsun, Sevr’de kazanan olan müttefiklerden birine havaalanlarını kapatmak zorunda kalacak, Sevr Md 320 ihlal edilecek, anlaşmadan taviz verilmiş olacaktı.

Sevr Md320 burada bir örnek Genel olarak Türkiye’nin 2.DS’ına sokulması, bu ve başka pek çok maddenin ihlalini getireceğinden ötürü müttefiklerin kabul edemeyeceği bir durumdu. 2.DS süreç ve sonucunun Sevr Anlaşması’na hiç bir zarar vermeyecek şekilde gerçekleştiği görülüyor

SEVR’DE İZMİR KONUSU:

İzmir Bölgesi Sevr Anlaşması’nda Türkiye sınırları içinde kalmıştır.(Sevr Md 69) Ancak harita ile belirlenen bölgede idari egemenlik hakkı Yunanistan’a devredilmiş, 5 yıl sonunda bölge halkı isterse Yunanistan’a katılma hakkına sahip olacaktı.

Sevr Ant Yunanistan’a bölgeyi idare hakkı verirken, halka da Yunanistan’a katılma hakkı tanıyordu.Ancak bunu yaparken bölgenin en temel ekonomik gelir kaynağı Tuz’u Yunanistan’a vermeden. Foça Tuzlaları tüm gelir/makinalarıyla Osmanlı Borç İdaresi’nde kalacaktı.(Sevr Md 81)

İzmir konusu Sevr Anlaşması’nda 65-83.maddeler arasında işleniyordu ama düğümü çözen madde Sevr Anlaşması Md. 143 idi. Bu maddeye göre Türkiye’de kalan ve Yunanistan’a bırakılan bölgelerdeki Türk ve Yunan ırkına dahil nüfus “gönüllü ve karşılıklı” olarak mübadele edilecekti

Şimdi bu noktada çok dikkatlice düşünün. Sevr Md. 143 Türkiye’de kalan bölgelerdeki Rumların Yunanistan’a gönderilmesi konusunda Türkiye ile Yunanistan arasında “özel düzenlemeleri” zorunlu kılıyordu Ve İzmir Bölgesi, Yunan idaresine verilmiş ama Türkiye’ye bırakılmıştı.

Sevr Md. 83’e göre 5 yıl sonra yapılacak referandumla İzmir Yunanistan’a katılabilir, bölge halkı Yunan vatandaşı olabilirdi. Diğer seçenek, Sevr Md 143’e göre bölgedeki Rumların Yunanistan’a göç etmesi sağlanır ve bu şekilde Yunan vatandaşı olabilirlerdi.

Sevr Ant. Md 65-83 arası “İzmir” bölümündeki maddeler Yunanistan’a “Osmanlı’nın egemenlik hakkının kullanımı” yetkisini veriyordu. Bu yetkiyle Yunanistan bölgedeki Osmanlı Rumlarını Sevr Md 143’ün uygulaması olarak gönderip, Balkanlardan nüfus getirebilirdi ve sonuç bu oldu

ERMENİSTAN KONUSU

Sevr Ant. Md 88-93 Ermenistan kısmı genel bir çerçeve çizmiştir. Mutlak olan tek madde Ermenistan’ın özgür ve bağımsız devlet olarak tanınmasıdır ve 1921 Kars Ant. ile bu gerçekleşmiştir.Onun dışında sınır konusu ABD Başkanı’na bırakılmıştır.(Sevr Md 89)

Sevr Md90*91 “In the event of” ile başlar. Yani “eğer bu gerçekleşirse” diyen, ihtimal gerçekleştiğinde (mesela bahsedilen vilayetlerden Ermenistan’a transfer edilen olursa) yapılacak teknik işleri belirler. Yani bu vilayetlerin Türkiye’de kalabileceği ihtimalini barındırır

Sevr Md 92 Ermenistan, Azerbeycan ve Gürcüstan’ın sınırlarının bu ülkelerin anlaşması ile belirlenmesi talimatını verir. 1921 Kars Ant. bu hedefi yerine getirmiştir. Ermenistan sınırı, 1921 Moskova Ant. ile Sovyet Rusya’nın da katılımıyla belirlenmiştir.

KÜRDİSTAN KONUSU

Sevr Anlaşması Md 62-64 arasında geçen Kürdistan konusunda tek önemli madde 64.Maddedir. Bu anlaşmanın uygulamaya geçmesinden itibaren 1 yıl içinde Kürtler bağımsızlık için başvurur ve BM uygun bulursa Tükiye’nin bölgedeki haklarından vazgeçmesi maddesidir.

Sevr Madde 64 için, BM örtüsü altında müttefiklerin bölgedeki Osmanlı Kürt aşiretlerini kontrol altına alma girişimi denebilir. Kürtler bu duruma karşı çıkmış ve ciddi saldırılara maruz kalmışlar, ayaklanmışlardır. Dolayısıyla bu maddenin uygulanması o tarihte mümkün olmadı

Sevr Anlaşması’nda bulunan İzmir konusu Sevr doğrultusunda çözülmüş, Ermenistan konusu kısmen çözülmüş, Kürdistan konusu ise çözülmeden kalmıştır. Bugün Ermenistan ve Kürt merkezli tartışmaların ve politik gelişmelerin enerjisi buradan gelmektedir.

Sevr Anlaşması Md. 356: Müttefik limanlarına gelen yada oraya giden mültecilerin önüne engel çıkaracak hiç bir uygulamada bulunamayacağını karara bağlayan madde. Şu anda en çok gündemde olan mültecilerin hareketi konusunda Sevr Anlaşması diktesinin geçerli olduğu görülüyor.

Sevr Anlaşması Md 152-207 arası Kara, Deniz ve Hava askeri/silah gücünün kontrolü. Bölüm açıklaması: “Türkiye tüm ulusların silahlanmasının sınırlanmasını başlatmayı mümkün kılmak için aşağıdaki kara, deniz, hava gücüne dair maddeleri sıkı biçimde uygulayacağını belirtir”

Sevr Anlaşması’nın kurduğu Askeri kontrol mekanizması, Türk Ordusu’nun asker sayısını, görevlerini, ne tür silahlar kullanabileceğini, mühimmat miktarı ile bunu elde etme yöntemini belirler. O tarihten beri Türkiye’nin askeri postürü Sevr’de belirlenen postüre çok yakındır

Sevr Anlaşması Md 155 ile Türk Ordusu üzerinde 50,000 kişi (35 bin jandarma+15 bin piyade) sınırı getirilmişti. Bu sınırlar Lozan’da olmamasına rağmen ordu sayılarının bu sınırlar dahilinde kaldığı görülüyor. Mesela 1925 tarihinde 12 bin kişilik birpiyade gücü söz konusu.

O tarihlerde Elazığ nüfusu yaklaşık 15 bin kişi. Bugün rakamlara baktığımızda Elazığ nüfusu 600 bin, TSK silahlı personel sayısı 390 bin. Yani nüfusa orantı açısından değişen bir şey yok. Nüfusa orantılama Sevr Md.170’de polis ve orman korucucuları için getirilmişti.

Geçen yıl ilk kez gönüllü asker sayısı zorunlu asker sayısını geçti ve Sevr Anlaşması Md 165’te gelecek hedefi olarak konulan tamamen gönüllü ordu hedefine daha çok yaklaştı. Tabii NATO sistemi içinde müttefiklerin bu tür empozeleri yapması daha kolaylaştı

Sevr Anlaşması’nı sadece Anadolu sınırları içinde düşünmek hata olur. Sevr Madde 95 Filistin’de bir yahudi devleti kurulması fikrini ortaya atan 1917 tarihli Balfour deklarasyonunu maddeleştirmiştir. Bu madde de net biçimde uygulanmıştır.

15 Haziran 1921 tarihli Lordlar Kamarası “Filistin için Manda” toplantısında Duke of Sutherland “…Bu deklarasyon Sevr Anlaşması 95.madde içine yerleştirilmiş ve böylece müttefiklerin resmi onayını almıştır.” ifadesini kullandı. Yani Sevr’in resmi geçerliliğini ikrar etti.

İngiliz meclisinde yapılan konuşmalarda yeri geldi mi Sevr’den geçerli gibi bahsederken, yeri geldi mi ratifiye edilmedi diyorlar. Bir yerde Başbakan Türkiye’yi (istanbul hük.) ratifiye ettirmeye çalışıyoruz diyerek işin ne kadar düzenbazlık içerdiğinin ipucunu veriyor.

NİHAİ SONUÇ:

-Sevr Anlaşması, meclis onayı almadan uygulanmış ve halen uygulamada. Hukuken buna uygun bir sözleşme türü.

-Lozan Anlaşması tüm maddeleri ve ruhuyla Sevr Anlaşması’nın parçası.

-Lozan’da bulunmayan Sevr maddeleri politik olarak uygulamada.

Lozan Barış Antlaşması Tam Metni

sevr antlaşması maddeleri nelerdir PDF

Bu bilgisel Burak Turna adlı yazarın Twitter paylaşımından alınmıştır.